Historia miasteczka uzdrowiskowego Kudowa-Zdrój

Pierwsze osady ludzkie pojawiły się około piętnaście tysięcy lat temu, gdy grupy zbieracko-myśliwskie zaczęły wędrować znad Dunaju. To właśnie łagodny klimat atlantycki, który wykształcił się tu około osiem tysięcy lat temu, sprzyjał rozwojowi osadnictwa. Ten przyjazny klimat utrzymywał się aż do XIII wieku naszej ery. Ekipy archeologów, badając tereny w okolicy Góry Parkowej, Świniego Grzbietu i Góry Bluszczowej, odkryły dwanaście osad ludzkich z epok kamienia i brązu. Musiało być coś niezwykle atrakcyjnego w okolicach Kudowy, że tak wcześnie powstało tam ludzkie osadnictwo.

Kudowa przez wieki przechodziła różne okresy, mając wielu różnych właścicieli. Na tych ziemiach panowali królowie Czech, Polski, a także władcy z monarchii Habsburskiej, monarchii Hohenzollernów i Rzeszy Niemieckiej.

Data odkrycia Pierwszych źródeł nie jest do końca znana, ale prawdopodobnie miało to miejsce pod koniec XVI wieku (ok. 1580 roku). Pierwszą wzmiankę o istnieniu wsi możemy znaleźć w zapisach archiwalnych Archidiecezji w Pradze z 1354 roku. Wówczas istniała tu uboga wioska, zlokalizowana na kamienistych, podgórskich terenach. Jej pierwszą nazwą była czeska nazwa "Lipolitov".

Od XVIII do XIX wieku, uzdrowisko nosiło nazwę Cudowa, a wcześniej - Cudoba, pochodzącą od słowa "chudoba" (oznaczającego ubóstwo lub ubogie mienie). Dopiero w drugiej połowie XIX wieku pojawiła się obecna nazwa - Kudowa. Pierwsze wzmianki o uzdrowisku, które wtedy nazywało się Cermenske Lazne, można znaleźć w kronikach Ludwika z Nachodu z XVI wieku. W "Glacjografii" Aureliusa, protestanckiego kapłana i historyka z tamtego okresu hrabstwa kłodzkiego, wydanej w 1625 roku, szczawy kudowskie były opisywane jako doskonałe w smaku, zdrowe i "lepsze od wina".

Początki uzdrowiska Kudowa sięgają czasów wojny trzydziestoletniej w latach 1618–1648, gdy pierwszym właścicielem był Albrecht von Wallenstein, naczelny dowódca wojsk cesarskich. Po nim, uzdrowisko przeszło w ręce jego szwagra, hrabiego A. E. Terzky'ego z Nachodu. Już od około 1630 roku znane były urządzenia do kąpieli leczniczych wykonane z drewna. Jednakże pierwsze urządzenia zdrojowe powstały dopiero pod koniec XVIII wieku, choć wody kudowskie cieszyły się znaczną renomą już w XVII wieku.

Ważną rolę w rozwoju uzdrowiska odgrywało tkactwo chałupnicze, które było głównym zajęciem większości mieszkańców. Dopiero w 1783 roku spółka lekarzy zakupiła uzdrowisko, rozpoczynając jego rozbudowę. W 1795 roku wybudowano nowe łazienki i dom gościnny, a trzy lata później gmina braci czeskich wzniosła na Wzgórzu Kaplicznym swój kościół, będący pierwszym w hrabstwie kłodzkim i jednym z nielicznych na Śląsku. W tym okresie rozwijało się także hutnictwo żelaza w okolicy, działając huta i kuźnica wykorzystująca ubogie złoża rud żelaza w okolicy Jawornicy i Kulina Kłodzkiego.

W czasie wojen napoleońskich (1803–1815) funkcjonowanie uzdrowiska zostało zawieszone. Jednakże w 1813 roku nowy właściciel Kudowy, hrabia F. W. Von Gotzen, generalny gubernator śląska, założył park i promenadę, a w 1820 roku wybudowano pawilon do kąpieli gazowych. Dopiero w 1847 roku Kudowę odwiedziło 300 kuracjuszy, a dokładne zbadanie właściwości leczniczych kudowskich wód nastąpiło dopiero w 1850 roku, dzięki staraniom A. Duflosa.

Szybki rozwój uzdrowiska Kudowa nastąpił po wprowadzeniu połączenia kolejowego z Kłodzkiem w 1905 roku oraz po wybudowaniu własnej elektrowni. W roku 1906 powstał „Dom Charlotty” (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy) oraz hotel z teatrem, znany jako „Książęcy Dwór”, który obecnie funkcjonuje jako Szpital Uzdrowiskowy „Polonia”.

W 1931 roku wzniesiono imponujący budynek Pijalni wód mineralnych, zintegrowany z Salą Koncertową i Nowymi Łazienkami. Okres ten w historii Kudowy to czas, gdy miasto zdobyło międzynarodową renomę jako uzdrowisko, które przyciągało na kuracje wielu znanych osobistości, w tym takich jak J. W. Goethe, Bruno Schultz czy Winston Churchill. Bogata historia i prestiż uzdrowiska sprawiają, że Kudowa nadal pozostaje atrakcyjnym miejscem dla turystów poszukujących relaksu i odnowy.

Podczas okresu II wojny światowej, teren Kudowy stał się areną okrutnych działań niemieckich nazistów, które odcisnęły trwałe piętno na historii miasta. W samym sercu tych tragicznych wydarzeń znajdował się obóz, w którym hitlerowcy przetrzymywali około 3000 ludzi, pracujących w fabryce produkującej części do samolotów „Messerschmitt” - „Vereinigte Deutsche Motorenverke”. Nieopodal, w Jeleniowie, istniał również obóz kobiecy, gdzie więziono głównie Żydówki, zatrudnione przymusowo w miejscowych zakładach włókienniczych.

Po zakończeniu wojny Kudowa stanęła przed wyjątkowymi wyzwaniami odbudowy i przemian. W pierwszych latach po przyłączeniu do Polski, władzę nad miastem sprawowali trzej burmistrzowie: czeski, polski i niemiecki. Jednak po repatriacji ludności niemieckiej w 1945 roku, pozostał tylko polski burmistrz. W 1946 roku, po uzyskaniu praw miejskich, gmina rozpoczęła dynamiczny proces rozwoju. Nowa dzielnica mieszkaniowa powstała w odpowiedzi na rozwijający się przemysł włókienniczy, a także wzniesiono nowe pensjonaty, hotele, basen kąpielowy, szkoły oraz infrastrukturę gazową i wodną, włączając ujęcia wody mineralnej i gospodarczej.

Obecnie, Kudowa kładzie nacisk na rozwój gospodarczy, ściśle związany z rozwijającą się turystyką. Słynne hasło reklamowe z XIX wieku, "Kudowa leczy serce i koi nerwy", nadal oddaje ducha tego miejsca, które prężnie rozwija się jako uzdrowisko. Park Zdrojowy został odrestaurowany w stylu dwudziestolecia międzywojennego, a Pijalnia Wód Mineralnych jest uznawana za jedną z najpiękniejszych w Polsce, przyciągając turystów z całego kraju i zagranicy.