ZAMEK W NOWYM MIEŚCIE NAD METUJA

Historia zamku 1501 roku

Zamek w Nowym Mieście nad Metują jest częścią miejskiego parku kulturowego i znajduje się zachodniej części rynku. Wzniesiony był wraz z miastem, pierwotnie jako gród późnogotycki, którego celem była ochrona miasta. Pamiątkowa księga parafialna podaje, że kamień węgielny przyszłego miasta i grodu położony został dnia 10 sierpnia 1501 roku o godzinie drugiej po południu. Kamień położył osobiście sam Jan Černčický z Kácova, właściciel ziemski.

Po wielkim pożarze miasta w roku 1526 Jan Černčicki sprzedał swoje posiadłości Pernsztejnom, wtedy potężnej rodzinie magnackiej. Ci rozpoczęli odnowę miasta oraz swej nowej siedziby z zamiarem nadać jej nowoczesny renesansowy wygląd.

Nowi właściciele ród szlachecki Stubenbergów z Styrii

Następnymi właścicielami nowomiejskich posiadłości został ewangelicki ród szlachecki Stubenbergów z Styrii. Dokończyli renesansową przebudowę miasta a z pierwotnego grodu stał się renesansowy zamek. Po klęsce powstania czeskich stanów w roku 1620, w którym Stubenbergowie stali po stronie antyhabsburskiej, zostały ich włości skonfiskowane przez cesarza Ferdynanda II. Przez krótki czas zostały zakupione przez Albrechta z Valdsztejna, od niego w roku 1624 posiadłości zakupili Trczkowie z Lipy.

Jednak również Trczkom zostały majątki skonfiskowane w roku 1634, gdyż ówczesny właściciel Adam Erdman Trczka z Lipy wraz z Albrechtem z Valdsztejna i dalszymi szlachcicami oskarżeni zostali o udział w spisku przeciw cesarzowi i w tym samym roku zostali w czeskim mieście Cheb zamordowani. Skonfiskowany majątek Adama Erdmana Trczki z Lipy oraz majątki pozostałych zamordowanych cesarz rozdał w nagrodę za udział w zabójstwie spiskowców. Majątki w Nowym Mieście nad Metują otrzymał w nagrodę szkocki szlachcic, w tym czasie główny chebski sierżant, Walter z Leslie.

Później otrzymał stopień marszałka i hrabiego rzeszy. Za czasów Waltera z Leslie doznał zamek kolejnej znaczącej przebudowy w swej historii, tym razem w stylu barokowym. Zwłaszcza drugie piętro zamku zostało ozdobione sztukateriami i malowidłami stropowymi z motywami zaczerpniętymi z mitologii greckiej i rzymskiej. W roku 1802 ród Leslie wymarł po mieczu. Majątki ich odziedziczyli Dietrechsteinowie, po nich kolejne spokrewnione rody szlacheckie. Nikt jednak z kolejnych właścicieli nie zamieszkiwał  na zamku, co było powodem jego znacznego upadku w przebiegu XIX wieku.

Nowy właściciel i przebudowa zamku

W roku 1908 nowomiejski zamek za swoją siedzibę rodzinną wybrał i zakupił Josef Bartoň, właściciel fabryki tekstylnej w Nachodzie, pradziadek dzisiejszego właściciela.

Po zakupie zamku przez z Bartoňów przebiegła kolejna przebudowa – jak na razie ostatnia w swej historii. Przebudowę powierzono wybitnym ówczesnym architektom, jakimi byli Dušan Jurkovič i Pavel Janák. Zamek stał się nowoczesną rezydencją, urządzoną przez czołowych czeskich artystów 1 połowy XX wieku w stylu secesji, art deco, kubizmu i funkcjonalizmu. Zarazem zostały odrestaurowane dekoracje z czasów renesansu i baroku. Zamek wyposażono w nowe techniczne elementy, jak wodociąg, centralne ogrzewanie, instalacje elektryczne, telefon, windy osobowe i kuchenne. Dzięki tym przeróbkom nowomiejski zamek jest przykładem adaptacji objektu historycznego na potrzeby nowoczesnego zamieszkania, jak również przykład połączenia dekoracji i wyposażenia historycznego i współczesnego. Bartoňowie byli właścicielami zamku do roku 1948. W tym roku został on znacjonalizowany a do roku 1991 administratorem było państwo czeskie.

Josef Bohumil, właściciel nowomiejskiego zamku, miał syna Václava. Ten, po ukończeniu studiów prawniczych, został pod koniec lat 30-tych XX w. współwłaścicielem fabryki włókienniczej w Nachodzie. W tym czasie ożenił się z Danielą Weirichovą, córką adwokata z Trzebonia. W roku 1938 urodził im się syn Václav a w roku 1942 syn Josef Marian – spadkobierca zamku. Po roku 1948 został zamek oraz reszta majątków rodziny Bartoniów znacjonalizowany. JUDr Václav Bartoň-Dobenín wraz z rodziną emigruje do Kanady. Jego rodzice – Josef Bohumi z małżonką – pozostali na znacjonalizowanym zamku. Pan zmarł w 1953 roku, pani w roku 1957.

W roku 1992 uzyskuje pan Josef Marian Bartoň-Dobenín, młodszy syn Václava, w ramach restytucji zamek oraz resztę majątków należących kiedyś do rodziny z powrotem. W 2013 roku majątek przejął rodowy jego syn Joseph Michael Barton Dobenin, który jest obecnym właścicielem zamku oraz pełni dalsze funkcje w firmach rodzinnych.

Od 1992 roku zamek jest znów majątkiem rodziny Bartoň-Dobenín i jest udostępniony publicznie. W 2008 roku został ogłoszony narodowym zabytkiem kultury.

Opracowano na podstawie: www.zameknm.cz